Hôm nay mình đi họp phụ huynh cho con Bống nhà mình (đang học lớp 2). Trong một buổi họp nhưng mình quan sát thấy nhiều băn khoăn của nhiều phụ huynh và cả cô giáo chủ nhiệm:

• Các con ở nhà chơi điện thoại quá nhiều, không lo học.
• Các con học quá yếu, có bạn đến giờ vẫn chưa đọc, viết được thành thạo.
• Các con thường xuyên quên bài, quên vở, không biết giữ gìn dụng cụ học tập.
  ...

Bản thân mình cũng không phải là một chuyên gia trong lĩnh vực này, nhưng với vai trò là một người cha, mình luôn tâm niệm một điều là sẽ đem lại những điều tốt nhất cho con mình. Mình đã cố gắng dạy con Bống nhà mình để nó không bị vướng vào những điều mà nhiều phụ huynh đang băn khoăn. Tất nhiên, mỗi một đứa trẻ sẽ có những đặc tính riêng và không có một phương pháp nào được xem là hoàn hảo cho mọi đứa trẻ. Tuy nhiên, mình nhận thấy rằng có một số nguyên tắc chung sẽ đem lại sự hiệu quả trong việc giáo dục các bé. Mình muốn viết lại để chia sẻ, và hy vọng là nó đem lại nhiều giá trị có ích cho những ai đang cần.

Những nguyên tắc dạy con của mình

Nguyên tắc 1 - dạy cho con tinh thần trách nhiệm

1. Con phải tự mình làm mọi việc một cách độc lập (tự chịu trách nhiệm với chính mình):

• Mình không giống như những phụ huynh khác trong việc luôn kè kè và cố gắng giúp cho con làm mọi thứ. Từ những ngày đầu lớp 1, Bống phải tự mình soạn cặp đi học. Nó biết đọc và viết chữ từ lúc học mẫu giáo (dù viết còn xấu). Mẹ nó yêu cầu nó tự viết nhãn vở, tự bao tập, sách (chỉ làm mẫu cho một quyển đầu tiên). Mình chấp nhận việc nhãn vở của nó lem nhem, chữ xấu như gà bới, nhưng đó chính là việc nó phải làm.
• Bống thi Trạng Nguyên tiếng Việt mà không có sự giúp đỡ nào của ba mẹ, trừ việc giúp nó đăng nhập (vì ba mẹ tạo tài khoản và mật khẩu cho nó). Có những lúc bí, nó cũng chạy lại hỏi, nhưng mình không hướng dẫn, mà để nó tự bơi. Mình chấp nhận việc nó có thể bị điểm thấp nếu năng lực nó chưa đủ.
• Mình yêu cầu nó chịu trách nhiệm cho tất cả những việc nó làm. Sẽ đánh đòn nếu nó làm mà không dám nhận. Mình dạy nó sự trung thực, thẳng thắn, dám nhận trách nhiệm về mình.

2. Con phải san sẻ trách nhiệm với mọi người trong gia đình:

• Mẹ Bống dạy cho nó tự tắm, tự gội đầu sớm, yêu cầu nó mỗi sáng thức dậy phải tự gấp chăn màn. Bắt nó làm thêm những việc để phụ bà nội: quét nhà, rửa chén. Nó cũng chưa làm được nhiều việc đâu, nhưng bắt đầu biết san sẻ dần.
• Những việc nhẹ nhàng như gấp quần áo, phụ ba làm sạch bàn phím, quạt máy ... mình đều kêu nó tham gia. Nó cũng rất thích khi được phụ giúp ba mẹ, bà nội.

Nguyên tắc 2 - luôn giữ cho con sự tò mò, óc phản biện và tự lập luận

Mình luôn cố gắng trả lời con mọi thứ trong phạm vi hiểu biết của mình. Điểm nào mình không biết thì mình và con sẽ cùng hỏi Google, hỏi AI. Mình làm mẫu cho con thấy cách đặt câu hỏi, tìm kiếm, cách đào sâu một vấn đề.

Mình hạn chế những câu trả lời kiểu: "sau này con sẽ biết" vì lâu dần nó sẽ giết chết sự tò mò của bé.

Mình hay nói với con về những việc mình làm, hoặc đôi lúc mình đặt câu hỏi cho nó khi muốn khám phá thêm ý tưởng. Mình coi nó như một người lớn để chia sẻ. Nó cũng hay nói với mình: "ba cứ nói đi, con sẽ hiểu". Khi mình thao thao bất tuyệt thì câu nào, từ nào không hiểu nó sẽ hỏi. Lâu dần vốn từ của nó tăng lên và hiểu được nhiều vấn đề hơn.

Mình dạy Bống không bao giờ tin tuyệt đối vào điều gì, phải luôn đặt câu hỏi, quan sát và tự trải nghiệm.

Nguyên tắc 3 - phải dạy con sử dụng điện thoại, máy tính đúng mục đích

Tại sao con nít thích điện thoại? Bản chất của việc bé thích điện thoại ban đầu chỉ là sự tò mò, và có nhiều thứ để nó khám phá. Nếu mình tìm những việc có thể kích thích trí tò mò của bé tương tự và khuyến khích bé làm, thì nó sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn.

Thật ra con Bống cũng có một giai đoạn rất thích xem điện thoại, chủ yếu là xem mấy chương trình yêu thích "Anh trai say Hi", và các thần tượng của nó. Đến bây giờ nó vẫn thích. Tuy nhiên, mình và bà xã ban hành một chính sách "hạn chế điện thoại và TV". Hiện tại, nó sẽ được xem thời sự cùng ba mẹ. Mỗi ngày được giải trí maximum 30 phút với TV. Điện thoại chủ yếu chỉ được sử dụng để học Duolingo.

Mình nghiêm cấm nó xem những video ngắn, Tiktok. Việc để cho bé xem những video ngắn rất có hại, nó sẽ làm cho trẻ trở nên nghiện, và nguy hiểm hơn là tư duy của bé sẽ quen với lối suy nghĩ rất ngắn, thiếu chiều sâu. Nó tạo ra một lớp trẻ tư duy hời hợt, suy nghĩ nông cạn. Đó là điều mình không muốn thấy con mình vướng vào.

Mình cũng dạy nó cách sử dụng máy tính, tìm kiếm. Giờ cái gì không biết, nó có thể tự mở máy tính lên tìm, hoặc hỏi ChatGPT, Gemini. Tất nhiên, nó làm những điều đó có sự quan sát của mình. Mình không muốn AI cung cấp những câu trả lời sai lệch, hoặc làm cho con mình hiểu lầm, và tệ hơn là việc phụ thuộc vào AI một cách mù quáng, mà không có suy nghĩ riêng của chính mình.

Nguyên tắc 4 - tập cho con thói quen đọc sách

Mình mua rất nhiều sách cho Bống. Ban đầu nó cũng không mặn mà gì trong việc đọc đâu. Tuy nhiên, việc mua đúng thể loại sách, quan sát xem nó thích chủ đề nào, chịu khó nghe nó hỏi để trả lời rất quan trọng. Bây giờ nó lớn rồi nên nó ko thích những thể loại "truyện kể hàng đêm", "truyện đọc cho bé" ... nữa. Nó bắt đầu thích những quyển nói về vũ trụ, khoa học.

Đối với mình, việc dạy cho con đọc và tập thói quen đọc sách rất quan trọng. Đây chính là thói quen giúp cho con trẻ tăng cường vốn từ vựng, kích thích trí tưởng tượng, làm quen với việc tiếp xúc với thông tin, kiến thức.

Kết luận

Mỗi đứa trẻ là một cá thể độc lập, có năng lực, suy nghĩ, và cá tính rất riêng biệt. Việc dạy con không thể có một khuôn mẫu chung. Tuy nhiên, mình tin rằng những nguyên tắc ở trên sẽ đem lại những tác động tích cực cho trẻ. Thật ra, bản chất của tính cách được hình thành qua thói quen. Nếu chúng ta tập / giúp bé hình thành những thói quen tốt từ nhỏ sẽ dần tạo cho con trẻ những nét tính cách giúp bé trưởng thành tốt hơn trong tương lai.

Một điều quan trọng nữa: mình không thể dạy cho trẻ một thói quen nếu mình không có thói quen đó. Ví dụ: nếu ba mẹ không thích đọc sách, thì không thể dạy cho con thói quen đọc sách được, ba mẹ không tự chịu trách nhiệm cho cuộc đời mình thì không dạy con được về tinh thần trách nhiệm,... Cho nên, để dạy con cho tốt, chính mình cũng phải tự soi lại để sửa đổi bản thân mình. Người ta hay nói: con trẻ chính là tấm gương phản chiếu hình ảnh của bố mẹ là vậy!

Trân trọng!