Hồi mình còn nhỏ xíu, mình đọc được một quyển truyện thú vị: "Barankin, hãy làm người". Quyển sách kể về cuộc phiêu lưu của một cậu bé Barankin nghịch ngợm và một cậu bạn của mình. Hai cậu bé trải qua bao lần biến hình thành những loài động vật khác nhau. Lúc thì thành chim sẻ, bướm, rồi thành kiến, ... Cuối cùng Barankin và cậu bạn cũng muốn quay trở về để sống như một con người. Câu chuyện để lại cho mình những ấn tượng vui, và làm trí tưởng tượng trẻ con của mình thêm mở mang một chút.
Hiện tại, ở năm 2025, mình chứng kiến một thời đại mà ở đó người ta không muốn "làm người" nữa, cũng khá giống cậu bé Barankin trong quyển truyện mình đọc xưa kia. Khắp nơi, chúng ta tạo ra những nội dung video từ AI, những giọng đọc chai sạn cảm xúc, những nội dung được truyền tải bóng bẩy, vô hồn được viết ra từ những model AI xịn xò. Con người dần ngại xuất hiện, xu hướng video giấu mặt lên ngôi. Thậm chí, người ta tạo podcast bằng AI để "đỡ tốn công" thể hiện cảm xúc. Nếu con người không còn cảm xúc, liệu chúng ta có còn là con người nữa không?
Những email của chúng ta gửi cho nhau giờ đây cũng được viết rất hay. Không còn sai chính tả, nội dung thì tuyệt vời vô cùng. Logic, lập luận rành mạch. Chỉ có điều nó không còn chân thật nữa. Mình tưởng tượng đến một ngày nào đó, có khi chúng ta nhờ AI để tỏ tình. Rồi liệu tình yêu có còn tồn tại nữa không, hay chúng ta sẽ phải nhờ AI để quyết định mình có nên yêu hay không với bài toán xác suất được tối ưu với những mô hình tân tiến.
Hôm rồi, mình được xem một video quảng cáo cho một công cụ AI giúp học sinh giải toán (mình ko tiện nói tên). Trong đó, cậu bé nhờ ba mình giải giúp cho một bài toán. Ba cậu bé lỡ nói với cậu bé ngày xưa mình học rất giỏi, nên cứ loay hoay mãi. Một lúc sau, ba cậu dùng điện thoại tải app về và scan bài toán. Bùm, chúng ta đã có ngay lời giải từ AI. Cậu bé nói với ba mình: oh ba siêu quá! Nếu cứ như thế này thì cuối năm con sẽ được trở thành học sinh xuất sắc nhỉ.
Mình chợt bật cười vì một ý nghĩ thoáng qua. Sở dĩ con người chúng ta được gọi là con người vì chúng ta được Thượng đế ban cho một đặc ân: biết tư duy và suy nghĩ. Nếu chúng ta từ bỏ thứ đặc ân đó, liệu chúng ta có còn là con người nữa không, hay chỉ là một cỗ máy chai sạn cảm xúc, và lệ thuộc vào công cụ.
Hồi đầu năm, mình gặp chút vấn đề trong việc thực hiện cập nhật sinh trắc học trên tài khoản chứng khoán của mình với một công ty chứng khoán rất nổi tiếng (mình xin giấu tên). Mình thử liên hệ bộ phận hỗ trợ, từ Zalo, hotline, Facebook ... và mình chỉ gặp được đúng duy nhất trợ lý AI thông minh. Hoàn toàn không có cách nào để gặp được người thật (dù đã cố gắng gọi điện đến tổng đài mình cũng chỉ gặp được AI). Trong ngữ cảnh đó, mình biết rằng sự cố mình đang gặp là một sự cố mà AI không thể xử lý được, và cần có sự hỗ trợ, can thiệp của con người. Và đau đớn thay, con người không hề xuất hiện. Mình đã thở dài: ôi, con người bây giờ khó gặp đến thế sao.
Mình không chối bỏ AI. Bởi vì bản thân mình cũng sử dụng AI rất nhiều để tăng hiệu suất. Tuy nhiên, có 3 điều mà mình không bao giờ để AI kiểm soát hoàn toàn. Đó chính là: tư duy, sáng tạo và thể hiện cảm xúc. Tất cả những bài mình viết đều chân chất từ những suy nghĩ của bản thân mình. Những kết quả cuối cùng mà AI tạo ra cho mình trong công việc (từ thiết kế, kiến trúc, prototype, code) đều nằm trong quy trình tư duy - suy luận của chính bản thân mình. Những cảm xúc, niềm vui, những chia sẻ chân thành mình muốn lan tỏa ... chúng đến từ trái tim của mình, và phải mang dấu ấn của chính con người mình trong đó.
Chính mỗi chúng ta là một thực thể khác biệt. Hãy tỏa sáng, hãy sống với chính bản thể đó để là một con người nguyên vẹn. Đừng để AI sống phần người thay cho bạn!
Trân trọng!