Lương, thưởng và tự thưởng

Đó là một ngày đẹp trời cuối năm. Khi mọi người đang nô nức chuẩn bị đón Tết. Đến gần ngày mình dự định sẽ sử dụng một phần lương sắp nhận được để chuẩn bị một số việc cho gia đình thì mới phát hiện ra rằng tháng đó mình sẽ không có lương (vì công ty dự định sẽ dùng phần lương đó để trang trải cho một số chi phí khác). Mình đã khá bất ngờ và thật sự không lường trước được tình huống đó. Quỹ tiền mặt lúc đó của mình không có nhiều và cái Tết năm đó mình phải xoay sở khá chật vật.

Đó không phải là một kỉ niệm buồn, mà là một bài học để mình nhìn lại về cách mình nên trang bị cho bản thân mình tư duy về tài chính. Làm sao để không bị động trước những tình huống bất ngờ xảy ra cho bản thân: thất nghiệp, kinh tế suy thoái, công ty phá sản, biến cố không lường ...

Từ thời điểm đó trở đi, mình tự hứa với lòng:

• Không bao giờ để mình bị động về tiền bạc. Luôn có một quỹ dự phòng trong tình huống bất trắc.
• Mỗi năm mình tự "in" ra ít nhất một tháng lương để thưởng cho bản thân. Một tháng lương = 1/12 = 8% sẽ giúp mình chống lại trượt giá.

Bài viết này là chia sẻ về cách mình đã hiện thực những điều này.

Tạo một quỹ dự phòng

Trước khi làm được những điều cao xa hơn, thì đầu tiên mình phải an toàn trước đã. Mỗi người sẽ tự xác định quỹ dự phòng mình cần bao nhiêu. Với mình, đó là số tiền đủ để bạn và gia đình có thể xoay sở đủ sống ít nhất trong 1 năm. Nếu bạn còn trẻ và độc thân, thời gian dự phòng này có thể ít hơn (ví dụ: 6 tháng).

Làm sao để có được quỹ dự phòng khi mà mình làm không đủ dùng?

4 năm đầu tiên mình đi làm thực sự chính xác ở hoàn cảnh này. Lương làm ra bao nhiêu dùng hết bấy nhiêu vì mình phải trang trải nhiều thứ về kinh tế của gia đình. Chỉ có 2 cách duy nhất để thoát ra khỏi tình trạng này:

• Tiêu dùng ít lại: mình đã tiết kiệm tối đa có thể. Dè sẻn chi tiêu, loại bỏ tất cả những nhu cầu không cần thiết.
• Tăng thêm thu nhập: làm thêm việc, tìm thêm dự án, tạo thêm thu nhập. Để tăng thêm thu nhập thì phải không ngừng nâng cấp bản thân, kĩ năng và kinh nghiệm và tìm thêm cơ hội.

Sau này mình đọc nhiều sách về kinh tế, và tư duy tài chính, mình phát hiện thêm một tip khá thú vị là: tự trả lương cho bản thân. Hãy tưởng tượng bạn trích một phần lương của mình để gửi vào một tài khoản "lương" của bạn và chỉ dùng phần còn lại. Hãy xoay sở trong khoản tiền sau khi đã trả lương cho bản thân. Nếu gói ghém, bạn sẽ làm được. Những năm sau này mình vẫn áp dụng cách này cho mình thành một thói quen.

Khi đã có quỹ dự phòng rồi thì mình sẽ làm gì?

Cứ tiếp tục tích lũy, nhưng bây giờ sẽ là lúc tạo ra quỹ thứ hai: quỹ đầu tư. Chính quỹ này sẽ trả thưởng cho bạn.

Làm sao để "in" thêm một tháng lương cho bản thân?

Việc không ngừng tích lũy tiền sẽ dần mang cho bạn một khoản vốn. Đừng bao giờ xem thường sức mạnh của tiền lẻ. Với khoản vốn này, ban đầu bạn sẽ thấy ít. Nếu vận dụng sức mạnh của đồng tiền, bạn sẽ có thể làm cho nó tăng lên rất nhiều lần.

Bạn có thể nhẩm tính: nếu muốn in ra được thêm 1 tháng lương, mình phải có số vốn ít nhất là 1 năm lương và tìm được kênh đầu tư cho hiệu suất ít nhất 8% / năm. Vậy hiện tại giả sử mỗi tháng mình tích lũy 1/10 lương tháng, thì đến tận 12 năm sau mình mới có thể in ra được "tháng lương 13" đầu tiên?

Trong giả định ở trên bạn chưa tính đến 3 yếu tố:

• Thu nhập của bạn sẽ tăng theo thời gian, nên tỉ lệ 1/10 tháng lương cũng sẽ tăng dần theo thời gian. Đồng thời khi thu nhập tăng lên, con số 1/10 có thể được tăng lên thành 2/10, 3/10... Điều này tùy thuộc vào bạn.
• Sức mạnh của lãi kép: nếu lãi suất là N% / năm, thì theo công thức 72, số tiền của bạn sẽ nhân đôi sau 72 / N năm. Ví dụ: nếu bạn đầu tư với lãi suất kì vọng là 8% một năm -> số tiền đầu tư của bạn sẽ nhân đôi sau 9 năm. Nếu có phương pháp đầu tư tốt, bạn sẽ có thể kì vọng nhiều hơn 8% / năm. Với lãi kép, càng về sau thì tốc độ tăng trưởng của số tiền càng lớn.
• Ngoài ra, từ năm đầu tiên bạn sẽ có ít nhất 1 tháng lương dôi ra. So với việc không tích lũy được đồng nào như trước đây thì điều đó hoàn toàn khác biệt.

Vậy phương pháp để in ra ít nhất một tháng lương cho mình chính là tích lũy và đầu tư. Tuy nhiên, đầu tư vào cái gì để có được mức lãi suất tốt và ít rủi ro?

Phương pháp đầu tư ít rủi ro

(Đọc đến đây nhiều bạn sẽ nghĩ: ông này chuẩn bị bán khóa học. Kiên nhẫn đọc tiếp nhé)

Thật ra câu hỏi đầu tư vào cái gì để có mức lãi suất tốt và ít rủi ro cần được thay đổi thành "đầu tư với phương pháp nào". Phương pháp sẽ quyết định bạn đầu tư vào cái gì và đầu tư như thế nào?

Mà để có phương pháp thì bạn cần phải tìm hiểu, nghiên cứu. Không có một phương pháp đầu tư nào đúng cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, có một số nguyên tắc chung về đầu tư mà mình đúc kết được:

• Đầu tư vào tài sản: tài sản là những thứ mà giá trị của nó sẽ tăng trong dài hạn. Đó có thể là vàng, bất động sản, crypto, cổ phiếu của những công ty tốt, đồ sưu tầm...
• Tầm nhìn dài hạn: nhìn ra một bức tranh lớn hơn của ngành, của thị trường. Từ đó định hình một chiến lược của riêng mình. Đừng chỉ nhìn vào những biến động ngắn hạn hiện tại.
• Chỉ đầu tư vào những gì mình thực sự hiểu.
• Đa dạng hóa tài sản: không bỏ hết trứng vào một rỗ.
• Phân bố tài sản một cách hợp lý theo mức độ rủi ro: tài sản rủi ro cao thì phân bổ ít vốn, mà tài sản rủi ro thấp thì dành nhiều vốn hơn.
• Đầu tư vào chính mình trước vì khi mình đã có nền tảng thì mình sẽ tự có phương pháp phù hợp.
• Bỏ qua những thứ mà mình không nắm giữ được và mang yếu tố đầu cơ: điểm này là bổ sung của mình. Mình không đụng vào Forex, future, và những thứ có tính đòn bẩy cao.

Nghe thâm và khó quá, đúng không? Vậy có cách nào để đầu tư mà nhẹ đầu không? Có luôn.

Phương pháp đầu tư ít rủi ro và nhẹ đầu

Bước 1: xác định ít nhất 2-3 loại tài sản phù hợp với bản thân mình

Thế nào gọi là phù hợp với bản thân. Mình gọi một tài sản là phù hợp cho bản thân dựa vào:

• Phù hợp với dòng tiền của mình hay không? nếu mỗi tháng mình chỉ tích lũy được 2 triệu thì không thể nào mua bất động sản. Bạn chỉ có thể lựa chọn: cổ phiếu, vàng, crypto hoặc thứ tài sản nào khác để có thể mua với dòng tiền này.
• Phù hợp với mức chịu đựng rủi ro của mình không? Nếu bạn chọn crypto, bạn phải chấp nhận rủi ro giảm sốc nhiệt của thị trường ở một số thời điểm. Chọn cổ phiếu, bạn cũng phải hiểu tính biến động của cổ phiếu để chuẩn bị tâm lý tốt khi nó xảy ra. Nếu bạn không chấp nhận được mức độ biến động lớn thì sẽ phải tìm loại tài sản khác phù hợp hơn. Nên tìm hiểu mức độ biến động của từng loại tài sản bạn sẽ mua. Rủi ro và lợi nhuận luôn đi kèm nhau.
• Mình có lòng tin vào nó không? Bạn không thể đầu tư cho một thứ bạn không tin. Trong đầu tư, tâm lý rất quan trọng. Không có niềm tin thì bạn không đủ tự tin để nắm giữ tài sản.

Có nhiều loại tài sản khác nhau trên thị trường để bạn có thể lựa chọn: bất động sản, cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, vàng, crypto ... Trước khi bắt đầu đầu tư thì bạn nên có kiến thức chung về các lớp tài sản trước.

Bước 2: trong mỗi loại tài sản xác định danh mục tài sản mình cần nắm giữ

Mỗi loại tài sản sẽ có nhiều tài sản bạn có thể mua được. Ví dụ: nếu bạn chọn tài sản là cổ phiếu thì phải lọc ra để mua cổ phiếu nào? Nếu bạn chọn tài sản là crypto thì nên mua coin / token nào?

Đây là bước bạn cần đi sâu vào từng loại tài sản để đãi cát tìm vàng. Tập trung vào những nguyên tắc về dài hạn. Bản thân mình sẽ ưu tiên những tài sản khó sập khi kinh tế có sự biến động lớn. Mỗi một độ tuổi sẽ có mức chịu đựng rủi ro khác nhau nên cá nhân mình ưu tiên những tài sản "an toàn" và mình nghĩ rằng nguyên tắc này cũng là một nguyên tắc phù hợp với nhiều người. Ví dụ: mua cổ phiếu thì mình chỉ chọn những công ty an toàn (ít vay nợ, dòng tiền tốt ...)

Bước 3: phân bố tiền để mua đều hàng tháng hoặc hàng quý

Việc còn lại của bạn chỉ là phân bổ tiền và mua một cách kỉ luật theo chu kỳ hàng tháng, quý. Việc mua theo chu kỳ này sẽ giúp bạn có được mức giá tương đối tốt bất chấp thị trường lên xuống. Thị trường phản ánh tâm lý của đám đông nên việc giá lên xuống hàng ngày là thường tình. Mình chỉ cần xác định: đây là một thứ mà giá trị sẽ tăng theo thời gian thì cứ mua đều đặn. Trong dài hạn thì giá trị tài sản của bạn sẽ được tăng dần lên là điều chắc chắn.

Mình có tham khảo vài trường hợp mà mình biết:

• Một anh bạn của mình mỗi tháng mua vàng đều đặn trong rất nhiều năm. Nếu nhìn vào giá vàng hiện tại bạn sẽ hiểu.
• Một anh đồng nghiệp cũ của mình mỗi tháng đều dành một phần thu nhập để mua ETH, BTC, BNB (những đồng coin top trong crypto) từ 2018 đến giờ và đem lại hiệu suất đầu tư rất tốt.

Cá nhân mình là fan của phương pháp đầu tư tích lũy và mình cũng đạt được hiệu suất khá tốt trong những năm vừa qua.

Tại sao mình cho rằng phương pháp này là ít rủi ro?

Một phương pháp đầu tư ít rủi ro trong quan điểm của mình phải thỏa mãn:

Biên độ dao động thấp hơn biên độ dao động của thị trường chung: phương pháp này làm được điều đó vì bạn mua tích lũy đều theo chu kỳ. Do đó, mức giá bạn mua tài sản thường sẽ ở mức giá tốt. Nếu bạn đọc sâu về các thị trường tài chính thì thường các tài sản sẽ tích lũy ở vùng giá đi ngang một khoảng thời gian dài. Việc mua trải dài sẽ giúp ta mua được phần lớn ở vùng này. Đồng thời, việc bám sát nguyên tắc phân bổ vốn theo mức độ rủi ro cũng rất quan trọng. Tài sản nào càng bền vững thì bỏ vốn nhiều, tài sản nào có mức độ biến động lớn thì bỏ vốn ít.

Phương pháp này kết hợp việc phân bổ tài sản 2 lớp: lớp 1 là lớp tài sản (kim loại quý, crypto, bất động sản, cổ phiếu, trái phiếu ...), và lớp 2 là tài sản cụ thể. Nguyên tắc phân bổ vốn theo rủi ro cũng áp dụng cho cả 2 lớp này. Chính vì vậy, bạn sẽ được "bảo vệ" tương đối tốt nếu áp dụng tỉ lệ phân bổ hợp lý.

Ít chịu ảnh hưởng khi kinh tế có sự biến động lớn: việc chắt lọc những "tài sản bền vững tăng giá trị theo thời gian" sẽ giúp bạn làm được điều này.

Một vài ví dụ:

• Nếu mua cổ phiếu, thì nên lọc những công ty ít bị tác động lớn nếu kinh tế suy thoái, hoặc có lợi thế bền vững không thể bị thay thế, phá sản trong 10 - 20 năm tới.
• Bạn mua vàng thì dù chiến tranh thế giới có nổ ra, giá trị của vàng cũng là bất biến. Vàng giúp giữ lại giá trị của đồng tiền.
• Bạn mua đất thì trừ trường hợp có chiến tranh, đất mới trở thành tài sản vô giá trị.

Phù hợp và tùy biến theo cá nhân từng người:

Một phương pháp có tốt đến mấy nếu không phù hợp và bạn không có niềm tin thì bạn cũng không làm được. Phương pháp đầu tư theo trường phái tích lũy dần này chỉ là một khung sườn. Yếu tố tiên quyết vẫn chính là bản thân bạn trong việc nghiên cứu, tìm hiểu những loại tài sản và danh mục tài sản để đầu tư. Chính việc tìm hiểu này sẽ giúp bạn có kiến thức, kinh nghiệm và trải nghiệm để theo đuổi con đường đầu tư lâu dài. Mình chỉ cam kết phương pháp này nhẹ đầu. Nhẹ đầu tức là bạn không cần phải quá lo lắng, hồi hộp mỗi khi thị trường biến động. Tuy nhiên, bạn vẫn phải sử dụng tư duy để tìm hiểu và nghiên cứu.

Đây là bài viết mang tính chất chia sẻ kinh nghiệm và mình không có mục tiêu bán khóa học hay tư vấn đầu tư gì cả. Khi đầu tư bạn sẽ phải chịu trách nhiệm với số tiền của mình. Do đó, phương pháp và kĩ luật là yếu tố quan trọng nhất mà bạn sẽ cần phải tự quyết định và cam kết với nó.

Hy vọng bạn sẽ tìm ra phương pháp đầu tư phù hợp cho chính mình. Have fun!